Ο Χάρτης του Πίρι Ρέις

Δημοσιεύθηκε την 20 Απριλίου, 2019 από Argiris Nakos

Βγήκαν οι Οθωμανοί στον Ατλαντικό Ωκεανό;

Ο Πίρι Ρέις, ήταν Οθωμανός πλοίαρχος ο οποίος έζησε από το 1465 έως το 1554. Αν και ξεκίνησε την καριέρα του σαν πειρατής κουρσεύοντας εχθρικά – προς τους Οθωμανούς – πλοία στην Μεσόγειο, με φιρμάνι από τον Σουλτάνο Βαγιαζίτ τον Δεύτερο, έγινε Ναύαρχος και μετέπειτα χαρτογράφος. Ο Πίρι Ρέις, για την ιστορία, δεν θα ήταν κάτι περισσότερο από έναν σημαντικό ναύαρχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αν δεν ερχόταν στο φως ένας χάρτης του 1513 που φέρει το όνομα του. Αυτός ο χάρτης, είναι ο περιβόητος «Χάρτης του Πίρι Ρέις» ο οποίος κατά καιρούς έχει τροφοδοτήσει αρκετά την φαντασία των ερευνητών, σε σημείο να έχει ειπωθεί ακόμα και η εκδοχή πως η χαρτογράφηση του είχε γίνει… από αέρος!

Ο Χάρτης του Πίρι Ρέις, ήρθε στο φως το 1929 στο Παλάτι του Τοπ Καπί. Κατά την μετατροπή του παλατιού σε μουσείο, και στην διάρκεια της απογραφής των αντικειμένων του, έπεσε τυχαία στα χέρια του διευθυντή του μουσείου, Καλίλ Εντέμ. Ο χάρτης είχε σχεδιαστεί πάνω σε δέρμα γαζέλας και σύντομα τράβηξε τα βλέμματα των επιστημόνων και των ερευνητών της εποχής διότι είχαν σχεδιαστεί ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού που – όπως λέγεται – το 1513, δεν είχαν ανακαλυφθεί ακόμα. Ο χάρτης που βρέθηκε, είναι το διασωθέν κομμάτι ενός μεγαλύτερου, παγκόσμιου.

Πριν όμως αναλύσουμε το θέμα και προσεγγίσουμε την πραγματικότητα, ας δούμε πρώτα τι είχε ανακαλυφθεί μέχρι το έτος 1513. Ήδη είχαν περάσει 20 χρόνια από την ανακάλυψη της Αμερικής και μέχρι το 1504, ο Κολόμβος είχε ανακαλύψει σχεδόν όλη την Καραιβική Θάλασσα. Το 1500, Ο Καμπράλ ανακαλύπτει την Βραζιλία, το 1501, ο Αμέρικο Βεσπούτσι φτάνει μέχρι το Ρίο δε λα Πλάτα (Αργεντινή) διατυπώνοντας πρώτος την ύπαρξη μιας νέα ηπείρου και ο χαρτογράφος Βαλντζεμέλερ, το 1507 φτιάχνει τον πρώτο παγκόσμιο χάρτη που συμπεριλαμβάνει και τις ανατολικές Αμερικανικές ακτές. Με λίγα λόγια, οι Αμερικανικές ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού, είχαν γεμίσει με ευρωπαϊκά πλοία από τα οποία γινόντουσαν και χαρτογραφήσεις, κάποιες από τις οποίες ενδεχομένως να μην έγιναν ευρύτερα γνωστές τότε, προς αποφυγήν να ωφεληθούν οι ανταγωνιστές (Π.χ. Πορτογάλοι – Ισπανοί).

Αυτό που σίγουρα αποκλείεται, είναι τα Οθωμανικά πλοία να βγήκαν στον Ατλαντικό καθώς εκεί θα είχαν να αντιμετωπίσουν τους εχθρικούς και ανώτερους σε ναυτική τεχνογνωσία Πορτογάλους και Ισπανούς. Η πραγματικότητα, είναι πως ο Πίρι Ρέις άντλησε στοιχεία από παλαιότερους χάρτες. Σημειώσεις του ιδίου πάνω στον χάρτη, αναφέρουν πως τα στοιχεία αντλήθηκαν από περίπου 20 Πορτογαλικούς και Ισπανικούς χάρτες. Στους χάρτες αυτούς, σίγουρα εμπεριέχονταν στοιχεία αρχαιότερων χαρτών στα οποία εμπεριέχονταν και οι χαρτογραφήσεις του Κολόμβου.

Περιγράφοντας λοιπόν τον Χάρτη του Πιρί Ρέις (δείτε τον ολόκληρο στο τέλος του κειμένου), θα δούμε πως οι Ευρωπαϊκές και οι Αφρικανικές ακτές είναι χαρτογραφημένες με αρκετή – για την εποχή – ακρίβεια καθώς απεικονίζονται και οι ποταμοί του Τάγου της Πορτογαλίας, του Γουαλδακιβίρ της Ισπανίας αλλά και των ποταμών Σενεγάλη και Γκάμπια της Αφρικής, παρόλο που υπάρχουν λάθη στα αρχικά τμήματα των ποταμών. Στην Νότια Αμερική, οι ακτές της Βραζιλίας έχουν σχεδιαστεί με αρκετή συνέπεια όπως και οι ποταμοί του Αμαζονίου και του Ορινόκο. Από εκεί και πέρα, όσο πάμε νοτιότερα και βορειότερα των ακτών της Αμερικής, η πραγματικότητα αμβλύνει αρκετά.

Στις εκβολές του Αμαζονίου, είναι σχεδιασμένο ένα νησί που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Βορειότερα της Βραζιλίας, τα μόνα που μοιάζουν με την πραγματικότητα, είναι μια σειρά νησιών (ανάμεσα στα πολλά που είναι διάσπαρτα στην περιοχή της Καραϊβικής) η οποία παραπέμπει στις Αντίλλες. Το σχήμα του μεγάλου νησιού που φαίνεται πάνω αριστερά του χάρτη, παραπέμπει περισσότερο στην μυθική Αντίλλα όπως την φανταζόντουσαν οι χαρτογράφοι πριν φτάσει ο Κολόμβος στην Αμερική. Ενδεχομένως να υπάρχει και μια μικρή προσέγγιση στις ηπειρωτικές ακτές τις Κεντρικής Αμερικής, καθώς με λίγη φαντασία μπορούμε να δούμε τις ακτές του Παναμά και ίσως την χερσόνησο του Γιουκατάν στην πάνω-αριστερά γωνία του χάρτη.

Παρατηρώντας από τις ακτές της Βραζιλίας και νοτιότερα, θα δούμε πως από το σημείο που σήμερα βρίσκεται το Ρίο ντε Τζανέιρο, ο χάρτης δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Η Αμερική φαίνεται να είναι ενωμένη με την Ανταρκτική καθώς δεν είχε βρεθεί ακόμα ο πορθμός του Μαγγελάνου. Τώρα, θα μπορούσε να πει κάποιος «Είχε ανακαλυφθεί τότε η Ανταρκτική;» Και βέβαια όχι. Η νότια ήπειρος που συνδέετε με την Νότια Αμερική, είναι η Άγνωστη Νότια Γη ( Terra Australis) η οποία πίστευαν τότε πως υπήρχε ως αντίβαρο του κόσμου χωρίς να έχει φτάσει ποτέ κανείς μέχρι εκεί. Κάτι που κάνει τους ερευνητές να προβληματίζονται, είναι τα νησιά που υπάρχουν πάνω από την Ανταρκτική. Κάποιοι τα θεωρούν ως η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη των νησιών Φόκλαντ, των νησιών Σάντουιτς και του νησιού της Νότιας Γεωργίας. Το πιθανότερο είναι να τοποθετήθηκαν εκεί κατά τύχη όπως τα περισσότερα νησιά που βλέπουμε στην περιοχή της Καραϊβικής.

Η έντονη μυστηριολογία και σεναριολογία που έχει υπάρξει σχετικά με τον χάρτη του Πίρι Ρέις, όπου έχουν ακουστεί απόψεις όπως εκείνη που θέλει τους Αρχαίους Έλληνες να είχαν φτάσει στα πέρατα του κόσμου και να είχαν βρει τρόπο να χαρτογραφούν από τον αέρα και πως ο Πίρι Ρέις αντέγραψε τους χάρτες τους, ανήκουν αποκλειστικά στην σφαίρα της φαντασίας. Έχει αναφερθεί μάλιστα πως ο χάρτης, καταγράφει με ακρίβεια την ήπειρο της Ανταρκτικής, τρεις αιώνες πριν την ανακάλυψη της. Κάνοντας μία σύγκριση του χάρτη με την πραγματικότητα, θα βγάλετε τα συμπεράσματα σας.

Ο Χάρτης του Πίρι Ρέις, δεν είναι τίποτα περισσότερο από αντιγραφές άλλων χαρτών όπως άλλωστε και ο ίδιος είχε παραδεχθεί.