Πολυνήσιοι

Όταν για τους αρχαίους πολιτισμούς της Μεσογείου η έννοια του ωκεανού ήταν τα αδιάπλευστα όρια του μέχρι τότε γνωστού Κόσμου, στην άλλη μεριά του πλανήτη, υπήρχε ένα σύνολο φυλών, με διαφορετική αντίληψη, που κατάφερε να εξαπλωθεί από τα νησιά της νοτιοανατολικής Ασίας μέχρι την άλλη άκρη του Ειρηνικού Ωκεανού με απλές ξύλινες σχεδίες, χωρίς ναυτιλιακά όργανα. Πώς τα κατάφεραν; Τι τους ώθησε να εξαπλωθούν στον μεγαλύτερο ωκεανό του πλανήτη;

Χιλιάδες χρόνια πριν, οι Πολυνήσιοι, άρχισαν να εξαπλώνονται σταδιακά από τα νησιά της νοτιοανατολικής Ασίας προς τα νησιά του Ειρηνικού ωκεανού, φτάνοντας πιθανότατα μέχρι και τις δυτικές ακτές της Αμερικής. Αν αναλογιστούμε το μέγεθος του Ειρηνικού Ωκεανού με τα μικρά διάσπαρτα και απομονωμένα νησιά του, φαντάζει αδιανόητο για κάποιες πρωτόγονες φυλές να διασχίζουν τον μεγαλύτερο ωκεανό του πλανήτη με σχεδίες και κανό και να εντοπίζουν τα νησιά του, χιλιάδες χρόνια πριν από τους Ευρωπαίους, οι οποίοι μόλις πέντε αιώνες πριν, κατάφεραν να διαπλεύσουν τον Ατλαντικό για να φτάσουν στην Αμερική, σε μία αποστολή που φάνταζε τότε σαν αποστολή αυτοκτονίας. Σε αντίθεση με τους τότε εξελιγμένους πολιτισμούς που ζούσαν στις χερσαίες εκτάσεις της Ευρώπης και της Ασίας, οι Πολυνήσιοι ζούσαν στα μικρά και απομονωμένα νησιά ενός τεράστιου ωκεανού ο οποίος ήταν άγνωστος για τον υπόλοιπο κόσμο. Ο ωκεανός, ήταν η φύση τους. Οι ανάγκες που δημιουργούνταν κατά καιρούς λόγω του υπερπληθυσμού για εξεύρεση τροφής όταν εκείνη που υπήρχε στο νησί της κάθε φυλής πλέον δεν επαρκούσε, τους ανάγκαζαν να αναζητήσουν την λύση πέρα από τον ορίζοντα.

Οι πολυνήσιοι, είχαν φτάσει σε τέτοιο επίπεδο ναυσιπλοΐας, που μπορούσαν να ταξιδεύουν εκατοντάδες ναυτικά μίλια μακριά από την στεριά και για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ο τρόπος που ναυσιπλοούσαν μεταδιδόταν προφορικά από γενιά σε γενιά. Τα σημεία του ορίζοντα τα έβρισκαν από την ανατολή και την δύση του ηλίου αλλά και από την φαινομενική κίνηση των αστέρων, καθώς είχαν αντιληφθεί πως οι θέσεις των αστέρων που βρίσκονται στον βορρά και τον νότο, μεταβάλλονται πιο αργά σε σχέση με τα υπόλοιπα. Γνώριζαν την κατεύθυνση των εποχικών ανέμων, τους οποίους εκμεταλλευόντουσαν και ως μέσω πρόωσης με την βοήθεια πανιών. Είχαν καθιερώσει μάλιστα και έναν τύπο ανεμοδείχτη, κατασκευασμένο από φτερά, ώστε να παρατηρούν με μεγαλύτερη ακρίβεια την κατεύθυνση του ανέμου. Ανάλογο ρόλο στην ναυσιπλοΐα τους, είχαν και τα βουβά κύματα του ωκεανού εκμεταλλευόμενοι την κατεύθυνση τους.

Ένας ξεχωριστός τρόπος που είχαν βρει για να εντοπίζουν τις στεριές από πολύ μακριά, ήταν τα χαμηλά σύννεφα. Καθώς τα χαμηλά σύννεφα μετακινούνται πάνω από τον ωκεανό, όταν περνάνε πάνω από κάποια στεριά, έχουν την τάση να έλκονται λόγω της διαφοράς θερμότητας. Από την αντανάκλαση της στεριάς προς τα σύννεφα, οι Πολυνήσιοι, μπορούσαν ακόμα να αντιληφθούν τόσο την ύπαρξη της, όσο και την φύση της από την απόχρωση των νεφών. Π.χ. όταν τα σύννεφα είχαν λαμπερό χρώμα καταλάβαιναν πως επρόκειτο για κάποιο αμμώδες νησί, ενώ όταν είχαν πιο σκούρο, για κάποιο δασώδες. Επίσης, γνωρίζοντας καλά τα είδη και τις συνήθειες των θαλάσσιων πτηνών, τα οποία την ημέρα πετούσαν πάνω από την θάλασσα για να βρουν τροφή και πριν την νύχτα επέστρεφαν προς την στεριά. Με αυτό τον τρόπο, πέρα από την κατεύθυνση που βρισκόταν η στεριά, μπορούσαν να προσεγγίσουν και την απόσταση καθώς γνώριζαν μέχρι πόσο μακριά μπορούσε να πετάξει το κάθε είδος πτηνού.

Ο πρώτος γνωστός Πολυνήσιος θαλασσοπόρος, καταγράφεται μόλις τον 18ο αιώνα, με την άφιξη του Τζέιμς Κουκ στην Ταϊτή. Μια προσφιλής τακτική των ευρωπαίων θαλασσοπόρων όταν έφταναν σε άγνωστες θάλασσες, ήταν να παίρνουν μαζί τους κάποιον αυτόχθονα που γνώριζε την περιοχή ώστε να τους κατευθύνει. Έτσι, ο Τζέιμς Κουκ, πήρε μαζί του έναν Πολυνήσιο πλοηγό, ο οποίος λεγόταν Τουπάια. Ο Τουπάια οδήγησε τους Βρετανούς, πλέοντας στην ανοιχτή θάλασσα 300 ναυτικά μίλια νοτιότερα, προς το νησί Ρουρουτού, χωρίς την παραμικρή βοήθεια των προηγμένων για την εποχή ναυτικών οργάνων που χρησιμοποιούσαν οι Βρετανοί τα οποία για τον Τουπάια ήταν εντελώς άγνωστα.

Οι Πολυνήσιοι είχαν καταφέρει να εξαπλωθούν από την νοτιοανατολική Ασία σε ολόκληρο σχεδόν τον Ειρηνικό Ωκεανό, αρκετούς αιώνες πριν οι ευρωπαίοι τολμήσουν τις πρώτες τους δειλές εξερευνήσεις προς τον Ατλαντικό. Δυστυχώς, δεν μας άφησαν κάποιες γραπτές ιστορικές αναφορές και έτσι, στα βάθη του χρόνου, χάνονται ιστορίες που σίγουρα θα μας εντυπωσίαζαν.