Ο Χάρτης του Αλ Ιντρίσι

Ο Αλ Ιντρίσι, ήταν ένας σπουδαίος γεωγράφος του μουσουλμανικού Κόσμου, ο οποίος γεννήθηκε στην – αραβοκρατούμενη ακόμα τότε – Θέουτα της σημερινής Ισπανίας το 1100 όπου και πέθανε στα 65 του χρόνια. Αφού ολοκλήρωσε της ακαδημαϊκές σπουδές του στην Κόρδοβα, άρχισε να ταξιδεύει και να ερευνά διάφορα μέρη της Ευρώπης. Οι παρατηρήσεις του και οι σχολαστικές του γεωγραφικές εργασίες, τον έκαναν γνωστό όχι μόνο στον αραβικό κόσμο, αλλά και στην Ευρώπη. Περί το 1138, ο Βασιλιάς της Σικελίας Ρογήρος ο Δεύτερος, ενθουσιασμένος από τα έργα του, του ανέθεσε την δημιουργία ενός βιβλίου και ενός χάρτη με όλα τα γεωγραφικά δεδομένα της εποχής. Έτσι, το 1154 έκδωσε το σύγγραμμα με τίτλο “Το βιβλίο των ευχάριστων ταξιδιών σε μακρινές χώρες” το οποίο περιγράφει τον – τότε γνωστό – Κόσμο. Από αυτό το σύγγραμμα, προκύπτει και ο ιστορικός παγκόσμιος χάρτης, γνωστός ως “Tabula Rogeriana” (Ο Χάρτης του Ρογήρου).

Η ονομασία αυτή αποδόθηκε στον Βασιλιά Ρογήρο, κυρίως για την συνεισφορά του στην δημιουργία του χάρτη αυτού, καθώς συνέβαλλε και ο ίδιος στην συγκέντρωση γεωγραφικών πληροφοριών, συναντώντας τους ταξιδιώτες που περνούσαν από την Σικελία και, έχοντας μαζί του και το ανάλογο επιστημονικό προσωπικό, τους ρωτούσε και κατέγραφε κάθε γεωγραφική πληροφορία από τα μέρη που έρχονταν ή επισκέπτονταν. Ο Ρογήρος όμως, αν και συνέβαλλε καθοριστικά για τον χάρτη αυτόν ο οποίος ήταν ο πιο έγκυρος και όπιο ενημερωμένος της εποχής του, δεν πρόλαβε να τον δει ολοκληρωμένο καθώς πέθανε μερικές εβδομάδες πριν την έκδοση του.

Ο Παγκόσμιος Χάρτης του Αλ Ιντρίσι (ή Tabula Rogeriana), σε αντίθεση με τους ιστορικούς χάρτες που έχουμε παρουσιάσει μέχρι σήμερα, είναι προσανατολισμένος έτσι, ώστε ο βορράς να βρίσκεται στο κάτω μέρος του. Εδώ, θα πρέπει να σημειώσουμε το εξής: Οι απεικονίσεις των αρχαίων χαρτών όπως και πολλών χαρτών πριν την Εποχή των Ανακαλύψεων, είναι μεταγενέστερες απεικονίσεις κειμένων που περιέγραφαν γεωγραφικά τον Κόσμο. Στις περιγραφές αυτές, σε κάποιες – για παράδειγμα – το “άνω” προσδιόριζε τον βορρά, σε άλλες τον νότο και σε άλλες την ανατολή. Ανάλογα με το από πού ξεκινούσαν και πού κατέληγαν οι περιγραφές αυτές, τις μετέφερε και ο μεταγενέστερος χαρτογράφος στους χάρτες του (θα αναφερθούμε σε προσεχές κείμενο περί του θέματος).

Ο παλαιότερος χάρτης που σώζεται σχεδιασμένος από τις περιγραφές του συγγράμματος του Αλ Ιντρίσι, χρονολογείται το 1300. Εδώ, βλέπουμε ένα πιστό αντίγραφο του 1928 από τον Γερμανό χαρτογράφο Κόνραντ Μίλερ. Όπως θα καταλάβετε με μια απλή παρατήρηση, ο χάρτης αυτός δεν διακρίνεται για την ακρίβεια της γεωθέτησης του καθώς όπως θα δείτε οι μεγάλες γεωγραφικές αποκλίσεις από την πραγματικότητα, είναι εμφανείς. Αυτό, είναι λογικό διότι ο Αλ Ιντρίσι βασίστηκε σε περιγραφές και όχι σε μετρήσεις. Εκείνο όμως που τον καθιστά έναν από τους σημαντικότερους χάρτες της Ιστορίας, είναι το πλήθος των γεωγραφικών πληροφοριών που συμπεριλαμβάνει ώστε να είναι ο πιο έγκυρος χάρτης της εποχής του.

Ο Αλ Ιντρίσι, βασιζόμενος προφανώς στις περιγραφές του Πτολεμαίου, θεώρησε τον Ινδικό Ωκεανό ως μία θάλασσα που περιβάλλεται από ακτές τοποθετώντας νότια του ένα άγνωστο κομμάτι γης που συνέχιζε από την Αφρική. Οι γνώσεις του για το τι υπάρχει ανατολικότερα (αριστερότερα στην περίπτωση του χάρτη) από την Αραβική Χερσόνησο, περιορίζεται στους Αρχαίους Έλληνες γεωγράφους, σε μύθους αλλά και σε πληροφορίες που ήταν απλά στοιχειώδης, οι οποίες είχαν φτάσει μέσω των επαφών των κατά τόπων εμπόρων από την Ασία μέχρι την Σικελία όπου και βρισκόταν ο Αλ Ιντρίσι κατά την δημιουργία του συγγράμματος του. Γι αυτό και βλέπουμε πολλά διάσπαρτα και τοποθετημένα στην τύχη νησιά στον Ινδικό Ωκεανό με κάποια από αυτά να είναι μεγαλύτερα, απόδειξη πως ο Αλ Ιντρίσι είχε μάθει για τα νησιά της Νοτιοανατολικής Ασίας (σημερινές Φιλιππίνες και Ινδονησια) αλλά και για την Ταπροβάνη (σημερινή Σρι Λάνκα).

Πάνω δεξιά στον χάρτη, βλέπουμε δύο νησάκια τα οποία ονομάζει «Μιν αλ χαλιντάτ». Αυτά, είναι τα μυθικά Νήσιά των Μακάρων όπως μεταφράζονται στην γλώσσα του.

Στο πάνω μέρος του χάρτη, στην μεριά της Αφρικής, ο Αλ Ιντρίσι υιοθετεί την πεποίθηση των Αρχαίων Ελλήνων πως ο Νείλος πηγάζει από μια καλυμμένη από χιόνι οροσειρά στα πέρατα της άγνωστης Αφρικής όπου τα νερά της περνάνε πρώτα από κάποιες λίμνες όπως φαίνεται στην απεικόνιση.